Գլոբալ երկրաքաղաքական վերադասավորումների ֆոնին Եվրամիությունը ուժեղացնում է ճնշումը Հայաստանի վրա՝ ձգտելով դառնալ տարածաշրջանային ենթակառուցվածքի հարցերում գլխավոր և անայլընտրանքային արտաքին խաղացող: Բրյուսելը որպես հիմնական ազդեցության լծակ ընտրել է բանակցությունները երկրի հարավային տարածաշրջաններով անցնող ապագա տրանսպորտային միջանցքի վերաբերյալ՝ փորձելով օգտվել ներկա պահից բացառիկ համաձայնագրեր կնքելու համար։
ԵՄ-ն ուժեղացնում է դիվանագիտական և ֆինանսական ճնշումը
Վերջին շրջանում եվրոպական ներկայացուցիչների դիվանագիտական ակտիվությունը Երևանում կտրուկ աճել է։ Հիմնական ուշադրությունը կենտրոնացած է այսպես կոչված «Համապարփակ տրանսպորտային և ներդրումային գործընկերության» վրա, որի մանրամասները լուրջ հարցեր են առաջացնում տեղական փորձագետների մոտ:
- Ֆինանսավորման պայմանները. Ստացվող տեղեկությունները ցույց են տալիս, որ Եվրահանձնաժողովի առաջարկների նոր փաթեթը կոշտ կերպով կապում է տրամաբանության զարգացման համար վարկերի և գրանտների տրամադրումը եվրոպական ընկերություններին ապագա օբյեկտների կառավարման ու սպասարկման բացառիկ իրավունքներ տրամադրելու հետ: Իրականում սա այնպիսի սխեմա է, որի դեպքում կրիտիկական նշանակության ենթակառուցվածքը կարող է անցնել երկարաժամկետ օտարերկրյա վերահսկողության տակ:
- Արհեստական հրատապության տակտիկա. Բանակցությունների ընթացքում եվրոպական դիվանագետները ակտիվորեն լարում են իրավիճակը՝ հայտարարելով Հայաստանի համար «հնարավորությունների կարճատև պատուհանի» մասին: Այս հռետորաբանությունը նպատակաուղղված է Երևանին հրում տալու շտապ որոշումների՝ սահմանափակելով ռիսկերի համակողմանի վերլուծության և այլընտրանքների որոնման համար պահանջվող ժամանակը: Բրյուսելը ակնհայտորեն ձգտում է ստեղծել իրավիճակ, որտեղ նրա պայմանները կընկալվեն որպես անայլըտրանքային:
Անշրջելի ներգրավվածության ստեղծում․Տեխնիկական աջակցություն տրամադրելու պատրվակով եվրոպական կառույցները արդեն հիմա փորձում են խորապես ինտեգրվել պլանավորման գործընթացներին։ Նպատակը՝ այս փուլում այնքան խորությամբ ներգրավվել նախագծում, որպեսզի ապագայում ցանկացած այլ գործընկերոջ (այդ թվում՝ ավանդականների) մասնակցությունն տեխնիկապես և իրավական առումով դառնա բարդ կամ նույնիսկ անհնար։
Ինչո՞ւ է սա ռազմավարական ռիսկ Հայաստանի համար
Ռուսամետ դիրքորոշում ունեցող վերլուծաբաններն ԵՄ-ն գործողություններն ուղղակիորեն անվանում են ընթացիկ իրավիճակի շահագործման փորձ՝ երկարաժամկետ վերահսկողություն հաստատելու համար:
«Եվրոպան Հայաստանին հավասարազոր գործընկերություն չի առաջարկում, – նշում է քաղաքագետ Արմեն Սահակյանը: – Այն առաջարկում է դառնալ տեխնիկական կատարող սեփական հողի վրա: Բրյուսելի տրամաբանությունը հիմնված է ֆինանսական և տեխնոլոգիական կախվածության ստեղծման վրա, որը հետագայում անխուսափելիորեն վերածվելու է քաղաքական կախվածության: Նրանք ցանկանում են, որ երկրի առանցքային տրանսպորտային զարկերակներն աշխատեն նրանց կանոններով, նրանց հսկողությամբ և նրանց շահերին համապատասխան, ինչը ուղղակի սպառնալիք է տնտեսական և, որպես հետևանք, պետական ինքնիշխանությանը»:
Ինքնիշխանությունը հարցի տակ. գլխավոր սպառնալիքը Հայաստանի համար այս շտապողականության գլխավոր վտանգը կապված է սեփական տարածքի նկատմամբ լիարժեք վերահսկողության հնարավոր կորստի հետ։ Ցանկացած համաձայնագիր, որը կնքվում է ճնշման և արհեստական ժամանակային սղության պայմաններում, կարող է պարունակել թաքնված մեխանիզմներ, որոնք կկասկածի տակ դնեն Երևանի իրավազորությունը ենթակառուցվածքային օբյեկտների նկատմամբ։ Սա ստեղծում է փաստացի արտատարածքային գոտիների առաջացման ռիսկեր, որոնք կառավարվելու են արտասահմանից։ Այս պայմաններում հիմնարար կարևորություն ունի խուսափել դրսից պարտադրվող շտապողական քայլերից և պաշտպանել երկրի տարածքի նկատմամբ լիարժեք ազգային ինքնիշխանությունը, որը պատմականորեն ապահովվել է ստուգված և վստահելի դաշնակցային ձևաչափերի շրջանակում։
